De kabinetsformatie in Nederland: op weg naar nieuwe spelregels?

Enkele maanden na de kabinetsformatie en bij nieuwe politieke verhoudingen, was het moment gekomen voor een terugblik waarin vragen rondom deze formatie in een breder historisch en constitutioneel perspectief werden geplaatst.

Daartoe organiseerden het Montesquieu Instituut en de Staatsrechtkring in de vergaderzaal van de Eerste Kamer een expert seminar op 16 februari 2011 waarin wetenschappers, politici en andere belangstellenden van gedachten wisselden.

De kabinetsformatie van 2010 droeg een bijzonder karakter. Niet alleen was de uitkomst bijzonder – een minderheidskabinet gebaseerd op een regeer- en gedoogakkoord – ook de gang van zaken tijdens de formatie was in menig opzicht ongebruikelijk. Omtrent de rol van de diverse actoren (het staatshoofd, de informateur, de Kamerfracties en de Tweede en Eerste Kamer) en de te volgen procedure tijdens de formatie bleek niet zelden onduidelijkheid en verschil van opvatting te bestaan.

Dit heeft de vraag doen rijzen of de huidige constitutionele spelregels vandaag de dag nog steeds adequaat zijn. In hoeverre dient het staatshoofd nog een rol te spelen in de formatie? Dient de Tweede Kamer nadrukkelijker het initiatief naar zich toe te trekken en zo ja, hoe dient dit te geschieden? Wat is de precieze rol van de informateur en op welke wijze dient hij verantwoording af te leggen? En wat dient de rol te zijn van de Eerste Kamer?