De grootste veranderingen betreffende de Eerste Kamer in 200 jaar

Bert van den Braak, Parlementair Documentatie Centrum van de Universiteit van Leiden

• 1. 

  Tot 1920 ontbraken vrouwen in de Eerste Kamer. Daarna was hun aantal nog erg klein. Pas na 1980 liep het op tot circa een derde van alle leden. En er is nu een vrouwelijke voorzitter.
• 2. 

  Net als de Tweede Kamer was de Senaat in de negentiende eeuw een gezelschap van lokale bestuurders. De Eerste Kamerleden kwamen (per definitie grondwettelijk) uit een rijke toplaag. Onder hen waren veel grondbezitters, renteniers en handelaren. Pas aan het einde van de negentiende eeuw veranderde dat heel geleidelijk. De huidige Senaat is echter 'elitairder' dan die van de periode 1920-1970.
• 3. 

  Net als de Tweede Kamer is de Eerste Kamer echt een politiek orgaan geworden, met afgevaardigden namens partijen. In de negentiende eeuw bestonden die lange tijd nog niet.
• 4. 

  De eerste jaren werden de senatoren nog benoemd door de koning. Vanaf 1848 kiezen de leden van Provinciale Staten de senatoren, maar het kiesstelsel is wel gewijzigd. De laatste verandering was in 1983. Sindsdien worden alle leden tegelijk en voor vier jaar gekozen.
• 5. 

  De werkwijze is veranderd, al is het basisprincipe het zelfde. Tot 1967 verdeelde de Kamer zich in afdelingen, die behandeling van wetsvoorstellen voorbereidde. Hun rol is overgenomen door commissies.
• 6. 

  Hoewel niet geheel onbekend, bestonden er tot 1974 geen (inhoudelijke) novelles. Een novelle is een wijziging van een nog aanhangig wetsvoorstel. De Senaat dringt soms aan op indiening ervan om een wetsvoorstel alsnog te wijzigen. Dat wordt daarom wel een verkapt recht van amendement genoemd.
• 7. 

  In de negentiende eeuw zaten lange tijd alleen de allerrijksten in de Senaat. Vanaf het einde van de negentiende eeuw kwam er anderen, onder wie politieke kopstukken. Hun aantal wisselde nog wel eens, maar sinds 1980 zijn het er meer dan daarvoor.
• 8. 

  Lang had de Eerste Kamer een 'stoffig' imago, met rustige, beschaafde debatten tussen hoofdzakelijk oudere heren. De Eerste Kamer loopt echter al heel lang voorop bij moderniseringen. Zo is zij als eerste volledige overgegaan op het afschaffen van papieren informatie. Alle leden werken met een tablet.
• 9. 

  In 1814-1848 vergaderde de Eerste Kamer in de Trêveszaal, sindsdien doet zij dat in de prachtige voormalige vergaderzaal van de Staten van Holland. Die zaal moest wel worden 'ontsierd' door het aanbrengen van twee tribunes. Daar staat tegenover dat er aan het einde van de vorige eeuw een geslaagde restauratie was, waarbij de zaal een veel helderdere aanblik kreeg.
• 10. 

  In 1830, omstreeks 1840, in 1848, in 1918, in de jaren zestig van de twintigste eeuw: steeds was er discussie over het voortbestaan van de Eerste Kamer. Hoewel dat debat nooit is verstomd, staat het bestaan feitelijk niet op de politieke agenda. Een tweederde meerderheid in beide Kamers voor afschaffing is ver weg.