Gefascineerd door de macht

Met dank overgenomen van het Nederlands Dagblad

gepubliceerd op zaterdag 30 augustus 2014

Het nieuwe parlementaire seizoen begint

Het nieuwe parlementaire seizoen begint volgende week. Hoogleraar Carla van Baalen is directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, onderdeel van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Wat macht met politici doet; dat intrigeert haar vooral. Zeven vragen aan Carla van Baalen.

1. Het parlementaire seizoen gaat van start. Dan is het bij u ook weer druk?

‘Ja, al moet ik zeggen dat de echte drukte meestal rond Prinsjesdag is. Dan krijgen we veel vragen over wat die dag precies betekent, en hoe het komt dat we die hebben. Dan gaat het over de historie, over het koffertje van de minister van Financiën. Het zijn vaak dezelfde vragen. Maar er gebeurt ook altijd wel iets in de actualiteit, en dan proberen wij parallellen te trekken met gebeurtenissen in de parlementaire geschiedenis.’ 

2. Moet je voor het schrijven van parlementaire geschiedenis de politiek op de voet volgen?

‘Als parlementair historicus ben je sowieso geïnteresseerd in wat er gebeurt in Den Haag. Ik volg het nieuws vooral door drie kranten te lezen. Ook houdt een van onze medewerkers voortdurend in de gaten wat er op de politieke agenda staat, zodat we een neerslag daarvan kunnen opnemen in onze Kroniek van het parlementaire jaar. Dat is een onderdeel van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis dat wij elk jaar op de derde dinsdag van november uitbrengen, en daarin staan per maand de belangrijkste politieke gebeurtenissen gerangschikt.

Eind november, begin december bepalen we bovendien ons jaarthema. Daarvoor kijken we naar wat de politiek op dat moment domineert, of naar een historische aanleiding. Zo’n thema wordt vervolgens belicht vanuit parlementair-historisch perspectief.’ 

3. Noemt u eens voorbeelden. 

‘Bij de opkomt van Pim Fortuyn in 2002 hebben we gekozen voor het thema “nieuwkomers in de politiek”. In 2005 was ons thema “God in de politiek”. Ook haken we vaak aan bij actuele thema’s. We duiken in de parlementaire geschiedenis van de twintigste eeuw, en als het moet ook van de negentiende, om zo’n thema helemaal uit te diepen.’ 

4. Staat het thema voor komend jaar al vast? 

‘Grote kans dat het “de Eerste Kamer” wordt. Die bestaat in 2015 tweehonderd jaar; dat is de historische aanleiding. Maar er zijn ook actuele redenen om hiervoor te kiezen. Sinds een paar jaar staat de Eerste Kamer volop in de belangstelling. Er is in Den Haag alsmaar overleg tussen regering en oppositiepartijen - ook afgelopen week weer met het begrotingsakkoord - en dat heeft alles te maken met het zoeken naar een meerderheid in de Eerste Kamer. Bovendien wordt in 2015 een nieuwe Eerste Kamer gekozen.’ 

5. Wat verwacht u van het nieuwe parlementaire seizoen? 

‘Dat is een gevaarlijke vraag. Het loopt bijna altijd anders dan je vooraf denkt. Er zijn al veel kabinetscrises voorspeld die er niet kwamen, en andersom ook. Wat dat betreft is het opmerkelijk dat tot de zomer veel werd gespeculeerd over hoe het verder moest met het huidige kabinet. Het zou uitgeregeerd zijn. Een vreemde gedachte overigens: waarom zou een kabinet alleen maar kunnen bestaan bij de gratie van het voortdurend veranderen van beleid? Maar door alle gebeurtenissen in de zomer hoor je daar niemand meer over, en lijken veel mensen blij dat er tenminste een fatsoenlijk en stabiel kabinet ís. De internationale ontwikkelingen - met de vliegramp in Oost-Oekraïne voorop - hebben een dimensie aan de Nederlandse politiek gegeven die we al een tijdlang niet meer gewend waren. Het relativeert de binnenlandse problemen, die zeker belangrijk zijn, maar toch van een andere orde.’ 

6. Wat is er zo leuk aan parlementaire geschiedenis? 

‘Ik ben geïnteresseerd in de verhouding tussen politici en burgers. Politici hebben invloed op ons als burgers, en wij hebben invloed op de politici - vooral bij verkiezingen. Ook wordt er altijd geklaagd over de politiek. Dat alles leidt tot een boeiende wisselwerking tussen burgers en politici. Het spel van macht, invloed en de kritiek daarop, interesseert mij.

Je zou ook kunnen zeggen dat ik het functioneren van de democratie in de letterlijke zin van het woord bestudeer. Want democratie betekent: het volk regeert.’ 

7. Wat intrigeert u daarin het meest? 

‘Het verschijnsel macht. In onze maatschappij hebben we een taakverdeling waarbij sommige mensen meer macht hebben dan andere. Ik vind het fascinerend wat macht met mensen doet. Mijn conclusie is: macht doet veel, en vaak niet in positieve zin. Wat dat betreft vind ik het heel goed dat in de Verenigde Staten geldt: als je acht jaar president bent geweest, moet je wegwezen.’