De opkomst van lijsttrekkersverkiezingen

Politieke partijen vormen sinds jaar en dag een belangrijke schakel in het Nederlandse parlementaire stelsel. Ondanks de hevige electorale bewegingen van de laatste jaren en andere maatschappelijke ontwikkelingen die hun voortbestaan onder druk zetten, worden veel constitutionele processen nog steeds beheerst door politieke partijen. In het Nederlandse staatsrecht komt de richtinggevende invloed van partijen echter niet altijd even goed naar voren. Vergeleken met hun collega’s elders weten de Nederlandse staatsrechtbeoefenaars, zo stelt Van den Berg in een van zijn vele columns, 'aan de politieke partij geen plaats te geven.'

Voor een staatsrechtjurist een mooie uitnodiging om de politieke partij eens centraal te stellen. Mede als gevolg van de veranderende behoeften van de achterban zijn partijen namelijk al enige tijd volop in beweging. Het partijorganisatierecht, zoals dit terrein zou kunnen worden genoemd, is daarom alles behalve een 'rustig bezit'. Een van de meest in het oog springende ontwikkelingen van de afgelopen jaren is de opmars van de directe verkiezing van lijsttrekkers. In het bijzonder geldt dat voor de aanvoerder bij de Tweede Kamerverkiezingen, die immers meestal ook politiek leider is. Op dit punt hebben veel partijen als het ware de luiken opengegooid.

Sandor Loeffen gaat in deze bijdrage hier nader op in. Het vinden van een juiste vorm voor een dergelijk ledenreferendum, zo bleek dit jaar nog weer, is namelijk zo eenvoudig nog niet.