N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
In het donkere bomenbos
Jan Schinkelshoek, communicatieadviseur in Den Haag, is oud-hoofdredacteur van de Haagsche Courant
Waarom klopt er zo weinig van de krant? Waarom is een verslag toch altijd zo gekleurd? Zo weinig objectief?
Als hoofdredacteur kreeg ik soms wel tien keer op een dag zo’n vraag van een meestal boze of zelfs woedende lezer.
Omdat journalisten in het donkere bomen-bos rondlopen, was steevast mijn antwoord.
In het - wat?
Stel, je stuurt vier mensen op een avond het bos in: een verliefd stelletje, een eenzame wandelaar en een stroper. Na terugkeer vraag je hen te vertellen hoe het was in het donkere bomen-bos. Wedden dat elk een eigen verhaal heeft? Een verhaal dat op belangrijke punten verschilt van de andere?
Er wil mee gezegd zijn - niet meer en niet minder - dat verslaggeving, ook journalistieke, per definitie gekleurd is. Er bestaat niet zoiets als objectiviteit. Iedereen draagt een bril. Iedereen bericht wat hem belangrijk voorkomt, wat hij gezien heeft of wat hem opgevallen is. En die kijk is bepaald door waar iemand staat, wat iemands positie of belang is.
Daarom kan ik niks met klachten over journalistieke subjectiviteit.
Geen misverstand, graag: dat is geen vrijbrief voor partijdigheid of erger. Ook de journalistiek heeft zich te houden aan regels en normen. Waarvan die van check & double check - controleer, ga niet af op één bron, wees zeker van je zaak - misschien wel de belangrijkste is. Doe niet mee aan gebabbel, ga niet voetstoots mee met wat iedereen vindt, neem geen genoegen met een gemakkelijke, voor de hand liggende verklaring, probeer uit te vinden wat er gebeurd is. Juist omdat de werkelijkheid zo moeilijk grijpbaar is.
Er is inderdaad veel ruis op de buis. Niet in de laatste plaats door dat wat zich voor journalistiek uitgeeft. Maar het gaat me te ver om er een verwijt aan de media van te maken. Dat is te simpel, veel te simpel.
De oorzaak van al die ruis zit in een moeilijk te bevatten, laat staan: te omvatten werkelijkheid, altijd rijker, gevarieerder dan wat we veronderstellen. En dat is een ‘probleem’ dat steeds groter wordt, een probleem dat door de opkomst van nieuwe media ook steeds meer zichtbaar wordt.
Het is een probleem – dat is een minstens zo groot onderdeel van het verhaal – dat weloverwogen, bewust en zelfs systematisch in stand wordt gehouden. Iedereen wil zijn verhaal, zijn eigen versie van de werkelijkheid, vertellen. In de politiek krioelt het van voorlichters, spindoctors en mannetjesmakers die speciaal zijn ingehuurd om de werkelijkheid naar hun hand te zetten. Bedrijven en andere instellingen hebben zich achter dikke muren teruggetrokken. Ga er als journalist in dat donkere bomen-bos maar aan staan.
Wat je van de journalistiek mag verwachten is dat ze het kaf van het koren scheidt. Dat ze, misschien wel meer dan ooit, ernst maakt van zoektocht naar feiten.
Maar schiet niet te snel op de pianist, hij doet z’n best.