Europese Unie in de mist door info-besitas!

Nicolas Cramer　

Aan grootse uitdagingen heeft Europa geen gebrek. Denk slechts aan de financiële crisis, de gevolgen van de opwarming van de aarde, de opkomende wereldwijde energie- en voedselcrisis, de vergrijzing, onze door de opkomende landen bedreigde concurrentiepositie, de grensoverschrijdende criminaliteit, fraude en corruptie, etc. Stuk voor stuk ongekend grote problemen die een even ongekende daadkracht van de Europese Unie vergen. Jammer alleen dat het draagvlak voor die daadkracht bij de burgers van de lidstaten juist sterk afneemt. De burgers delen onvoldoende het inzicht dat we het op ons eentje niet meer redden en slagen er goed in het gevoel van urgentie buiten te sluiten.

Deze onbalans tussen vereiste daadkracht en beschikbaar draagvlak is niet zomaar een probleem. Het is een probleem dat het adequaat aanpakken van alle eerder genoemde problemen ernstig kan frustreren. Het gebrek aan slagkracht bij de huidige financiële crisis geeft een aardig voorproefje van wat ons op dat punt nog te wachten staat.

Belangrijke achterliggende oorzaak van dit gebrek aan draagvlak bij de burgers is de niet meer te hanteren informatie-overvloed in onze hedendaagse samenleving. De mede door de nieuwe media aanzwellende overload aan informatie maakt het voor burgers, bestuurders en politici steeds moeilijker om overzicht te houden. Laat staan bij het nemen van besluiten de zaken helder en betrouwbaar op een rijtje te krijgen en zo tijdig de juiste prioriteiten te stellen.

Zo zijn we als samenleving in een steeds dikker wordende mist van informatie geraakt die het populisme met zijn eenvoudige oplossingen, die vaak geen oplossingen zijn, volop kansen biedt. Een mist die het zicht beneemt op waar en niet waar én de pakkans verkleint voor wie het daar niet zo nauw mee neemt. Een mist ook die de media nog slechts doorbreken door de nadruk te leggen op wat allemaal verkeerd gaat en op wie het allemaal verkeerd doet. Tijd en oog voor nuance is er vaak niet en wat in onze samenleving wel goed gaat, blijft al gauw in de mist achter. Zo ontstaat een vertekend negatief getint beeld dat het vertrouwen in onze instituties, politici en bestuurders gestaag doet afbrokkelen. Een beeld ook dat makkelijk doet vergeten dat Nederlanders toch tot de gelukkigste volkeren ter wereld behoren.

Dit alles maakt mensen én de samenleving, die zij vormen, onzeker en wantrouwig. Het werpt hen op zichzelf terug: weg van de wereld met al zijn complexiteiten en gevaren. Immers voor wie het zelf zo slecht nog niet heeft, is het maar al te verleidelijk om de blik af te keren van die onoverzichtelijke wereld met al zijn problemen en de blik meer naar binnen op de eigen omgeving te richten waar het vaak nog goed en veilig toeven is. Een plezierige oplossing voor de korte termijn, maar kostbaar tijdverlies voor het aanpakken van grensoverschrijdende problemen, die het voortbestaan van velen daadwerkelijk in gevaar kunnen brengen.

Reden te over dus om iets aan de funeste gevolgen van deze nationale én Europese info-besitas te doen en zo beeldvorming en werkelijkheid weer dichter bij elkaar te brengen. Daarbij heeft een ieder zo zijn eigen rol:

• - 

  Zo zouden politici meer bij zichzelf en de wetenschap te rade kunnen gaan om heldere visies te ontwikkelen en deze voor te houden aan de burgers in plaats van opgejaagd door peilingen de wijsheid bij de burgers te zoeken, die daar niet voor hebben doorgeleerd.
• - 

  Zo zouden wetenschappers zich meer in kunnen spannen om hun bevindingen tijdig en hanteerbaar onder handbereik van de beslissers te brengen in plaats van in de collegezalen te mokken dat politici en bestuurders te weinig met hun kennis doen.
• - 

  Zo zouden bestuurders hun beleid, de verantwoordelijkheden, de afwegingen en resultaten daarvan systematisch, transparant en hanteerbaar onder handbereik van de samenleving kunnen brengen in plaats van een te rooskleurig beeld te scheppen, dat niet wordt geloofd en het vertrouwen ondermijnt.
• - 

  Zo zouden de media hun taak als oog en oor van de samenleving meer gestalte kunnen geven door - zonder hun aandacht voor wat verkeerd gaat en voor wie verkeerd doet, te verliezen - hun berichtgeving zo van duiding en achtergrond te voorzien dat een minder vertekend beeld van de werkelijkheid ontstaat.
• - 

  Zo zouden de burgers weer meer begrip, waardering en vertrouwen kunnen opbrengen voor onze verworvenheden, instituties en functionarissen in plaats van lichtvaardig én gemakzuchtig te wijzen naar "die zakkenvullers in Brussel en Den Haag"!

December 2011

Nicolas Cramer is coördinerend projectleider van het Parlementair Documentatiecentrum van de Universiteit Leiden