N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
‘Groeiende weerstand binnen SP tegen verplichte afdracht aan partijkas’
De weerstand binnen de SP tegen de verplichte afdracht aan de partij is groeiende, signaleert Gerrit Voerman, hoogleraar aan de universiteit van Groningen. ‘Het is niet voor niets dat de partijleiding gaat kijken of de regeling versoepeld kan worden.’
De verplichte storting in de partijkas behoort tot ‘de ziel van de SP’, stelt Voerman – als directeur van het Documentatiecentrum van Nederlandse Politieke Partijen kenner van het partijwezen – vast: ‘De SP wil laten zien dat hun mensen niet voor centen in de politiek gaan.’ ‘Op die manier wil men ook baantjesjagers, gelukszoekers en opportunisten buiten de deur te houden.’
In de Tweede Kamer ligt een wetsvoorstel om de afdracht aan de partij via cessie – het inkomen van de volksvertegenwoordiger wordt rechtstreeks naar de partijkas overgemaakt die op zijn beurt een beperkt salaris van de partij krijgt – te verbieden. Voerman is het er principieel mee eens: ‘De praktijk binnen de SP staat op gespannen voet met het grondwettelijke vrije mandaat van de volksvertegenwoordiger.’
Is een SP zonder verplichte afdracht denkbaar? Waarom hangt de partij er zo aan?
De verplichte afdracht behoort tot de ziel van de SP, bepaalt mede haar identiteit - althans zo ziet de leiding dat. Uitgangspunt van de partij is dat de volksvertegenwoordigers er niet op achteruit, maar ook niet op vooruit gaan. De SP zet zich af tegen de gevestigde politiek. Ze vindt dat politici te veel betaald krijgen, te riante wachtgeldregelingen hebben en dat de partijen zich teveel richten op de subsidieruif van de overheid. De SP zegt: daaraan doen wij allemaal niet mee, SP-ers 'gaan niet voor centen in de politiek', bij ons krijgt iedereen (in het Europese Parlement, de Tweede en Eerste Kamer, Provinciale Staten en de Gemeenteraad) slecht een deel van de schadeloosstelling, de rest gaat in de partijkas. Met andere woorden: wij zijn anders, niet uit op eigen gewin ('practice what you preach’).
Er komt bij dat de SP hoopt op deze wijze ook baantjesjagers, gelukszoekers en opportunisten buiten de eigen gelederen te houden.
Aan de afdrachtenregeling wordt ook zeer gehecht vanwege de solidariteit binnen de partij tussen de onbetaalde vrijwilligers en de betaalde volksvertegenwoordigers: geen scheve ogen. De leiding vindt dat het feit dat de ene folders vouwt en de andere de partij in de raad vertegenwoordigt, financieel niet te veel verschil moet maken - in beide gevallen gaat het om partijwerk.
Ten slotte is de regeling natuurlijk ook financieel van groot belang: dat de SP zo rijk is , komt door die verplichte afdracht aan de partijkas. In 2009 ging het om meer dan vier miljoen euro, ruim 40% van de totale inkomsten van de partij. Ter vergelijking: de ledencontributies en donaties brachten ongeveer een miljoen in het laatje (11%).Vele redenen dus waarom de SP er zo aan hangt; het gaat om de identiteit van de partij, de interne solidariteit, en om haar financiële slagkracht.
Verwacht je dat het groeiende verzet binnen de SP ooit zal afnemen?
Nee, het is niet voor niets dat de SP nu zelf gaat kijken of de regeling niet versoepeld kan worden. De onvrede over de gemeenteraadsleden is alleen maar toegenomen. De afgelopen tijd was er gedonder met SP-raadsleden in Veghel, Den Helder, Hilversum en nog wat meer. In het verleden is het regelmatig voorgekomen dat SP-raadsleden met de partij braken vanwege de regeling. De huidige gedeputeerde van de SP in Brabant noemde pas geleden de toepassing van de regeling te hardvochtig. Hij dacht ook dat de verplichte afdracht goed gekwalificeerde mensen zou afschrikken een politiek ambt namens de SP te vervullen. Er bestaat dus grote weerstand, daar wil de leiding nu kennelijk iets mee doen.
Wat vind je tegen die achtergrond van het 'afdrachtwetje' van oud-minister Ter Horst en nu verdedigd door Donner.
Ik kan me voorstellen dat de SP daar grote moeite mee heeft, gezien haar belang bij deze regeling.
Het wetje wil overigens geen einde maken aan de afdrachtenregeling, maar aan de wijze waarop die wordt uitgevoerd, door de cessieconstructie. Die staat namelijk op gespannen voet met het grondwettelijk vrije mandaat van de volksvertegenwoordiger. De betaling van de schadeloosstelling van de vertegenwoordiger door de overheid direct aan de partij en niet aan de volksvertegenwoordiger zelf druist in tegen die onafhankelijkheid. Beter is de gelden direct aan de volksvertegenwoordiger over te maken, die kan vervolgens daar dan naar eigen goeddunken mee doen wat hij wil.
In hoeverre verhoudt 'storting in de partijkas' zich tot - het woord zegt het al - 'schadeloosstelling' die volksvertegenwoordigers krijgen?
In de term schadeloosstelling wordt de onafhankelijkheid en het vrije mandaat van het Tweede Kamerlid tot uitdrukking gebracht. In de grondwet wordt die onafhankelijkheid gewaarborgd, hierin staat immers dat de volksvertegenwoordigers zonder last stemmen (wat trouwens ook in de Provinciewet en de Gemeentewet staat). Bij de bezoldiging van de kamerleden wordt dan ook niet gesproken van ‘salaris’ (wat afhankelijkheid impliceert), maar van ‘schadeloosstelling’ (voor gederfde inkomsten, zo was de gedachte), om ook in de terminologie die onafhankelijkheid tot uitdrukking te brengen.
Er zijn partijen die van de volksvertegenwoordigers verlangen 'vrijwillig' een bijdrage van hun 'schadeloosstelling' in de partijkas te storten. Maar zijn er naast de SP andere partijen die dat 'verplichten'?
Ja, alle leden van GroenLinks die vertegenwoordigend werk verrichten in een parlementair orgaan of bestuur, zijn afdrachtplichtig aan de landelijke partijkas. Ook in de PvdA is dat zo. D66 kent eveneens een regeling. In de CPN moesten vroeger de kamerleden wat ze meer verdienden dan een bepaald loon (dat van een geschoolde arbeider) afdragen - daar lijkt de regeling van de SP-Tweede -Kamerleden nog het meest op.
Wat de SP-regeling zo dwingend maakt, is dat aspirant-kandidaten al bij de kandidaatstelling moeten tekenen dat zij een deel van hun honorarium aan de partij afstaan. In beginsel staan ze echter hun hele honorarium af dat zij ontvangen na te zijn verkozen. Dat zien ze als gevolg van de cessieconstructie niet eens. Dat gaat in zijn geheel naar de partij, waarna die weer een deel overmaakt aan de volksvertegenwoordiger.
Die vereiste instemming voorafgaand aan de kandidaatstelling wringt ook met de zogeheten zuiveringseed. Voordat volksvertegenwoordigers hun functie uitoefenen, leggen zij immers een eed of belofte af die inhoudt dat zij om benoemd te worden rechtstreeks noch indirect ´enige gift of gunst hebben gegeven of beloofd´.
Zijn er ooit eerder partijen geweest die van hun volksvertegenwoordigers eisen de 'schadeloosstelling' rechtstreeks over te laten maken naar de partijkas?
Bij mijn weten niet. Het zou het geval kunnen zijn geweest destijds met de CPN.
SP-volksvertegenwoordigers worden financieel afhankelijk van de partijkas. Zal dit tot gevolg hebben dat zij eerder geneigd zijn tot overleg met de partij (wat de SP natuurlijk wil), en ook eerder geneigd zijn het partijstandpunt te volgen? Hoe verhoudt zich dat met art 67 lid 3 van de Grondwet: De leden stemmen zonder last?
Ik denk niet dat deze regeling als disciplineringmaatregel wordt gebruikt, per slot van rekening kunnen volksvertegenwoordigers juist vanwege dat vrije mandaat in het uiterste geval breken met de partij (om wat voor reden dan ook), waarbij zij hun inkomsten behouden.