Waarom niet alles meteen openbaar?

Na jaren redelijk succesvol te hebben bestaan, is het de laatste tijd tobben met de embargoregeling met betrekking tot de Prinsjesdagstukken.  Met die regeling kregen kregen politici en journalisten de stukken op de vrijdag voor Prinsjesdag onder embargo. Hierdoor hadden ze een paar dagen grondig lees –en voorbereidingstijd en na het voorlezen van de Troonrede en het aanbieden van de stukken in de Tweede Kamer, volgden pas publicaties en reacties.

Het ging voor het eerst echt “fout” toen de Haagse redactie van RTL in 2004 al dagen voordat de stukken onder embargo waren verstrekt over de complete Miljoenennota beschikte. Iets wat in de jaren daarna ook nog een flink aantal keren lukte. Voor de goede orde, het embargo hebben wij dan ook nooit geschonden. En ook waren er kranten zoals het NRC die niet voor het embargo wilden tekenen. In de verwachting dat ze via via toch wel een exemplaar zouden bemachtigen als er in het weekeinde voor Prinsjesdag honderden exemplaren circuleren. En dat lukte hen inderdaad een keer.

De kabinetten Balkenende hebben het op tal van manieren geprobeerd. Alle stukken pas op de derde dinsdag zelf naar de Kamer en de pers, alleen een beperkt aantal exemplaren naar de politieke fracties voorzien van allerlei beveiligingskenmerken, het mocht allemaal niet baten. Vrijwel ieder jaar lag alles voortijdig op straat.

Dit jaar was de regeling weer anders, alle stukken zouden op vrijdag  voorafgaande aan Prinsjesdag worden vrijgegeven, in de hoop dat de politieke fracties dan nog wat terughoudend zouden zijn met hun eerste reacties. Een hoop die al te ijdel leek.  Maar ook deed jaar had onze redactie de donderdag ervoor al inzage in de stukken gehad en op het moment dat wij dat in het Nieuws van 16.00 uur presenteerden bleek ook alles nog eens fysiek op straat te liggen doordat een slimmerik wel heel gemakkelijk toegang kreeg tot de testsite van het Ministerie van Financiën. En zo is er iedere keer wat.

Het kabinet heeft zich nu al voorgenomen de begrotingsstukken volgend jaar pas weer op Prinsjesdag zelf ter beschikking te stellen. De Kamer moet dan zelf maar zien of ze vinden dat de Algemene Politieke Beschouwingen meteen daags daarna kunnen plaatsvinden, of dat daar meer tijd tussen moet zitten vanwege een gedegen voorbereiding. In het laatste geval, zal het debat dan eerst in de media gevoerd worden en daarna in de Kamer. Want waar in de jaren tachtig fracties zichzelf nog een paar weken radiostilte konden opleggen, is dat nu ondenkbaar geworden. Maar ook deze oplossing van het kabinet sluit voortijdig lekken niet uit.

Beter is het de begrotingsbesluiten bekend te maken zodra ze genomen zijn. Zoals dat per slot van rekening met alle besluiten van kabinet gebeurd na de wekelijkse ministerraad. Burgers, bedrijven, instellingen hebben er ook recht op te weten wat er besloten is, zodra dat besloten is. Alleen zo ook kunnen zij in de weken tussen besluit en publicatie behoed worden voor verkeerde en negatieve keuzes of besluiten. Denk bijvoorbeeld aan een bepaalde aanschaf of investering waarover al besloten is dat de regeling voordeliger of juist soberder wordt.

De nadelen dat het niet meteen mogelijk is om alle voorstellen in hun samenhang te bezien en het feit dat de politiek en samenleving al meteen gaan reageren, wegen volgens mij niet op tegen de voordelen van een snelle en volwassen manier van communiceren over datgene wat besloten is en van belang is. En Prinsjesdag blijft gewoon Prinsjesdag met alle pracht en praal en tradities. De Troonrede krijgt dan zelfs een groter gewicht en zou misschien eindelijk ook een wat meer visionair en overkoepelend karakter kunnen krijgen dan de boodschappenlijst die het nu ieder jaar weer is.

En na deze start van het Parlementaire jaar kunnen daags erna dan meteen de goed voorbereide Algemene Politieke Beschouwingen beginnen.

Frits Wester is politiek verslaggever en commentator voor RTLNieuws