Opkomst en ondergang van de Europese Defensiegemeenschap, 1950-1954

Met het hernieuwde veiligheidsbesef in Europa groeit ook de rol van de Europese Unie op het terrein van defensie. Maar hoe ver reiken de bevoegdheden van de EU eigenlijk? In dit artikel schetst Ramses Wessel hoe het EU-verdrag omgaat met defensiesamenwerking en wat de juridische grenzen en mogelijkheden zijn. Terwijl nationale veiligheid formeel bij de lidstaten ligt, speelt de Europese Commissie via ondersteunend beleid en industriële strategieën een steeds actievere rol. Wat betekent dit voor de toekomst van Europese defensie, en welke stappen kan – of mag – de Europese Raad nog zetten? Een helder overzicht van een complexe juridische puzzel.

Nu de krijgsmacht in hoog tempo wil opschalen en vrijwillige aanwas onzeker is, duikt de dienstplicht opnieuw op in het politieke en publieke debat. In deze bijdrage leggen Joep Aarts en Yvette Foliant uit hoe de dienstplicht juridisch is geregeld onder de Kaderwet Dienstplicht. Wat houdt opschorting precies in? Wanneer en hoe kan de opkomstplicht worden geactiveerd? En welke rol spelen Kamer en minister-president daarin? Aan de hand van de juridische structuur én historische context wordt duidelijk waarom de dienstplicht nog altijd bestaat – als ultimum remedium, maar zeker niet als dode letter.

De officiële regeringsfoto van het nieuwe Belgische kabinet-De Wever lijkt een keurig groepsportret, maar al snel valt op: vrouwen zijn schaars – en andere vormen van diversiteit ontbreken vrijwel volledig. In hun bijdrage onderzoeken Zahra Runderkamp en Robin Devroe wat het betekent als regeringen niet lijken op de samenleving die ze vertegenwoordigen. Aan de hand van België – met een blik op Nederland – laten zij zien hoe politieke keuzes over representatie invloed hebben op wie gehoord wordt, welke onderwerpen prioriteit krijgen en hoe inclusief beleid uiteindelijk is. Diversiteit, zo betogen zij, is geen bijzaak maar een wezenlijk onderdeel van goed bestuur.

In 2019 veroorzaakte de Nashville-verklaring ook in Nederland ophef – niet alleen vanwege de inhoud, maar ook vanwege de bredere vraag die ze opriep: hoe verhouden conservatief-christelijke stemmen zich tot radicaal-rechtse politiek? In dit artikel analyseert Marietta van der Tol hoe thema’s als gender en seksualiteit in transnationale cultuurstrijd worden ingezet, en hoe dat in Nederland nét anders uitpakt dan in bijvoorbeeld de VS of Hongarije. Ze laat zien dat er zeker een voedingsbodem is voor rechts-radicale retoriek, maar dat de relatie tussen religie en radicaal-rechts in Nederland complexer en diffuser is dan vaak wordt gedacht.

In de Contourennota over constitutionele toetsing stelt het kabinet-Schoof voor om het toetsingsverbod deels op te heffen – maar alleen voor ‘klassieke’ grondrechten. Sociale grondrechten blijven buiten beschouwing, omdat ze volgens het kabinet te vaag en politiek van aard zouden zijn. In dit stuk laat Mark Steijns zien waarom die strikte scheiding problematisch is.

Hier de gevolgen voor Europa van de meest schokkende omwentelingen sinds de Val van de Muur in 1989. Ze draaien uit op een ons opgedrongen Europese defensie met een gevaarlijke schuldenbuil.

De roep om onafhankelijke inspecties wordt steeds groter. Om hun werk goed te kunnen doen, zouden de politieke ambten (minister, Kamers) geen invloed moeten kunnen uitoefenen op de inspecties. Maar is dat wel verstandig? Immers, volkomen onafhankelijke inspecties zijn moeilijk bij te sturen en te controleren. In dat opzicht vindt het conceptwetsvoorstel Kaderwet rijksinspecties een mooi evenwicht tussen onafhankelijkheid en politieke invloed. In deze bijdrage legt Hansko Broeksteeg zijn standpunt uit

Lees verder ›

Onafhankelijke instituties – van toezichthouders tot centrale banken – zijn van groot belang voor de Nederlandse economie. Ze zorgen voor consistent beleid, beschermen tegen politieke druk en maken specialisatie mogelijk. Maar die onafhankelijkheid heeft ook keerzijden: minder democratische controle, risico op belangenverstrengeling en afnemende legitimiteit van besluitvorming. In dit stuk van het Instituut voor Publieke Economie worden de belangrijkste voor- en nadelen van institutionele onafhankelijkheid op een rij gezet, met inzichten uit de economische literatuur en voorbeelden uit beleid en praktijk.