‘Snelle, directe kabinetsformatie’

Voermans: Opwaartse druk dankzij nieuwe werkwijze

Dankzij het ‘nieuwe formeren’ is de kabinetsformatie sneller verlopen, veel sneller dan gedacht.
Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht in Leiden, verdedigt met verve de ‘onbewijsbare stelling’ dat de nieuwe gang van zaken bij kabinetsformaties - niet meer via het paleis, maar via de Tweede Kamer - een ‘opwaartse druk’ heeft uitgeoefend, ‘zelfs op eeuwige tegenpolen als VVD en PvdA om er zonder omwegen uit te komen’.

‘De druk  om er snel uit te komen is veel groter geworden’, analyseert Voermans. ‘Je kunt niet meer via de band formeren, het over te veel schijven laten lopen of schimmenspelletjes via het paleis opvoeren. Als een poging mislukt, lig je direct onder vuur. Al was het omdat je je onmiddellijk in de Tweede Kamer moet verantwoorden.’

Zoveel is er niet veranderd. Op het eerste gezicht ziet het er bijna ouderwets uit: een paar heren die onder elkaar smoezen om een coalitie te smeden, een regeerakkoord te schrijven en een kabinet te formeren. Maar dat beeld uit 1956 lijkt bij nader inzien als twee druppels water op de beelden van 2012. Toen zetten (van links naar rechts) Tilanus (CHU), Romme (KVP), Drees (PvdA, formateur), Zijlstra (ARP), Burger (PvdA) en Oud (VVD) een kabinet – het vierde en laatste kabinet onder aanvoering van Drees sr. – in elkaar, nu zijn Rutte en Samsom met hetzelfde bezig. Alleen het decor is anders. Toen was het in Wassenaar, nu in het gebouw van de Tweede Kamer. De radiostilte was hetzelfde.

Inkrimping van het aantal ministers was een ongelukkige greep.

Voormalig topambtenaar Roel Bekker (VWS) en Camilia Bruil van de Teldersstichting (VVD) discussiëren over de vraag of Rutte II net zo weinig ministers en staatssecretarissen moet tellen als Rutte I.

Peter Bootsma

Het lijkt er (vooralsnog) op dat de aanpassing van het Reglement van Orde die de Tweede Kamer dit voorjaar doorvoerde ten aanzien van de benoeming van een (in)formateur(s), een voorzichtig succes genoemd kan worden. Tenminste: als deze beoordeeld wordt naar het effect van het schrappen van de rol van het staatshoofd. Pessimisten die voorspelden dat de koningin niet gemist kon worden bij de aanstelling van (in)formateur(s) lijken vooralsnog geen gelijk te krijgen.

Er is echter ook niet aangetoond dat het allemaal slechter of langzamer zou gaan als de formatie zich nog in de oude stijl zou hebben voltrokken. VVD en PvdA hadden samen een meerderheid en alles wijst tot nu toe op hun ferme wil om te gaan regeren. Er was slechts in de eerste fase na de verkiezingen sprake van dat er nog een derde partij bij deze twee aan zou schuiven (om de meerderheid in de Eerste Kamer veilig te stellen bijvoorbeeld). In het Kamerdebat direct na de installatie van de nieuwe Kamer op 20 september werd echter al duidelijk dat deze twee partijen het samen zouden gaan proberen, en dat gaat al meer dan een maand in de goede richting. Er is weinig reden om aan te nemen dat het allemaal heel anders gegaan zou zijn als het nu maar de koningin en niet de Kamer was geweest die de informateurs Kamp en Bos benoemd had.

Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie.