‘Formatie gladjes van start’

Tegen sombere verwachtingen op het Binnenhof in is de kabinetsformatie ‘gladjes uit de startblokken’ gekomen. ‘Alsof het al jaren zo gaat.’ Formatie-watcher Carla van Baalen, directeur van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen (CPG), vindt dat ‘de zwartkijkers en andere pessimisten’ vooralsnog ongelijk hebben gekregen.

‘Natuurlijk zullen er nog best wel lastige momenten komen’, zegt professor Van Baalen, die de kabinetsformatie-nieuwe-stijl op de voet volgt. ‘Het verschuiven van het initiatief van de Koning naar de Tweede Kamer is geen chaos geworden, zoals gevreesd. De Tweede Kamer had er, ook dankzij scheidend Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, goede greep op.’

Of de Tweede Kamer op enig moment met hangende pootjes terug moet naar het paleis - iets wat tegenstanders van de nieuwe procedure vrezen - laat zich volgens professor Van Baalen niet voorspellen. ‘Maar als de onderhandelingen tussen VVD en PvdA vastlopen, verwacht ik dat de Kamer weer een verkenner aan het werk zal zetten. En die gaat doen wat tot nu toe de Koningin deed als een formatiepoging misliep: consultatie van alle partijen. Op basis van diens bevindingen zal, net als met Kamp, de Kamer vervolgens bij meerderheid een of meerdere informateurs benoemen. De verkenner zal gaan overnemen wat tot dusverre op het paleis gebeurde.’

‘Gedogen gaat van au.’ Bijna veertig jaar geleden beschreef Gerda Brautigam, Kamerlid voor de PvdA, hoe moeizaam de vorming van het kabinet-Den Uyl ging. Dat deed ze aan de hand van de ‘bonkige’ brieven van informateur Jaap Burger, die bijna eigenhandig de totstandkoming van het ‘meest linkse kabinet ooit’ (Mark Rutte) uit de vaderlandse geschiedenis forceerde.
Geïllustreerd met een scherpe, karakteristieke karikatuur van Opland, politiek tekenaar van De Volkskrant, die een kabinetsformatie vergeleek met niets minder dan een loopgravenoorlog: vanuit schuttersputjes bekogelde men elkaar maandenlang met bommen en granaten: in de vorm van brieven.
Uiteindelijk besloten twee van de drie christendemocratische partijen (KVP en ARP) het progressieve kabinet van PvdA, D66 en PPR te ‘gedogen’, de derde (CHU) ging in de oppositie. Dat ging van au.

Somberaars hebben ongelijk: de Tweede Kamer kan het wel.

Wetenschappers  Bert van den Braak (MI Den Haag) en Wytze van der Woude (MI Maastricht) discussiëren over de start van een kabinetsformatie zonder de koningin.

Aalt Willem Heringa

De Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) rapporteerde op 19 september dat 11 EU-ministers het eens zijn geworden over de toekomst van de EU als politieke unie; onder hen was ook Nederland. In a joint paper riepen ze op tot meer bevoegdheden voor 'Brussel'. Op 12 september waren er niet alleen verkiezingen in Nederland, met een als pro-Europees geïnterpreteerde uitslag, maar ook was er de State of the Union van de President van de Commissie Barroso met onder meer plannen voor een bankenunie. En verder was er de met spanning verwachte uitspraak van het Duitse BVerfG (Constitutionele Hof) over het ESM-verdrag. En tenslotte is er ook kort geleden een vervolgnotitie gepubliceerd door Van Rompuy over de voltooiing van de economische en monetaire unie.

In al deze plannen en uitspraken en papers is de teneur naar meer bevoegdheden op het terrein van monetair, economisch, financieel beleid en bankentoezicht. En dat alles roept ook de vraag op naar de plaats van democratische verantwoording en controle op alle nieuwe bevoegdheden en toezichthouders. Leggen we die democratische controle bij het Europese Parlement, bij de nationale parlementen, bij een combinatie, of wordt de democratische verankering het kind van de rekening? Namelijk het slachtoffer van de vrees van nationale staten om al te opzichtig te veel bevoegdheden over te hevelen.

Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie.