'Kabinet demissionair, Kamer missionair'

'Er is altijd een Kamer met een volledige en volwaardige missie van de kiezers'. Wat Bas de Gaay Fortman, fractievoorzitter van de PPR (voorganger van GroenLinks) na de voortijdige val van het kabinet-Den Uyl in 1977 zei, geldt nog steeds: na een kabinetscrisis behoudt de Tweede Kamer haar missie - tot de eerstvolgende verkiezingsdag.

Maar ook het parlement komt met een demissionair kabinet in een niemandsland. Hoe op te treden tegen ministers die hun ontslag al hebben ingediend? Omdat zo'n kabinet niet meer naar huis kan worden gestuurd, wordt ook de Kamer een stuk machtelozer.

Ook al worden veel zaken 'controversieel' verklaard, toch is een demissionaire periode geen tijd van politieke of parlementaire windstilte. Er gebeurt in de aanloop naar nieuwe verkiezingen meer dan vaak gedacht, zo blijkt uit studies van het Parlementair Documentatie Centrum en MI Maastricht.

Foto en beeldbewerking: Kevin Bergenhenegouwen

Hoe stabiel is de Nederlandse politiek? Jarenlang keek 'Den Haag' misprijzend naar België. Maar 'Italiaanse toestanden' zijn geen ver-van-m'n-bedshow, zo blijkt uit onderzoek van het Montesquieu Instituut.

De gemiddelde zittingsduur van kabinetten in Nederland is afgenomen. Wie die zittingsduur sinds 1945 systematisch op een rijtje zet, ziet vooral de laatste jaren een scherpe daling. Het eerste kabinet onder leiding van Wim Kok (1994-1998) was het laatste kabinet dat de rit volledig uitzat. Sinds de eeuwwisseling heeft Nederland meer kabinetten gehad dan Italië.

'De verkiezing van de lijsttrekker is altijd wenselijk'.

Peter Bootsma en Bert van den Braak zijn het niet met elkaar eens.

Roel Bekker

‘Als ambtenaren macht zouden hebben, dan zouden ze wel meer verdienen’. Dat was de mooie titel van een essay dat ik 20 jaar geleden schreef in een essaywedstrijd over de macht van de ambtenaar. Daarin heb ik uiteengezet dat de macht van ambtenaren vaak schromelijk wordt overdreven. Voor een machtige ambtenaar heb je een machtige minister nodig. En werk je onder een niet zo sterke minister, dan is het met je ambtelijke macht snel gedaan.

Twintig jaar later denk ik er nog net zo over, en mijn studie naar topambtenaren (zie het boek ‘Marathonlopers rond het Binnenhof’) bevestigt dat nog eens. Een fraai voorbeeld van een machtige combine in die studie is de samenwerking tussen de eerste DG voor Ontwikkelingssamenwerking Jan Meijer en zijn minister van Buitenlandse Zaken Luns. Qua persoon en qua politieke kleur geheel uiteenlopende figuren, Meijer oprichter van Het Parool en actief PvdA'er, Luns een behoudende KVP'er. Maar ze konden elkaar prima gebruiken. Luns kon met Meijer laten zien dat de door progressief Nederland gekoesterde ontwikkelingssamenwerking bij hem in goede handen was. En Meijer wist dat Luns in het kabinet en het parlement veel binnenhaalde, dus verdeed zijn tijd niet met ambtelijk overleg en liet Luns de zaken politiek regelen. Heel effectief, en voorbeeld van een machtige ambtenaar in combinatie met een sterke minister.

Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie.