Onderste steen boven

Om de onderste steen boven te krijgen, moet de Tweede Kamer altijd kiezen voor een parlementaire enquête. Die stelling betrekt Gerard Visscher, parlementair historicus en 'enquêtekenner'.

'Het recht van enquête is vooral belangrijk om feiten boven tafel te krijgen, minder om lessen voor de toekomst te trekken', vindt Visscher. Met het 'enquêtewapen' in de hand kan het parlement achteraf verantwoording over belangrijke, ingrijpende of omstreden beslissingen afdwingen.

Parlementaire onderzoeken zijn in zwang. Er loopt een enquête naar de bankensteun in het najaar van 2008. Twee onderzoeken zijn dit jaar gestart: naar arbeidsmigratie en naar het spoor. En de Eerste Kamer zet zich - voor het eerst - ook aan een onderzoek: naar de effecten van marktwerking.

Een parlementaire enquête mag niet ontaarden in een 'tribunaal', waarschuwde Jan de Wit, voorzitter van enquêtecommissie, een jaar geleden: geen aanklachten of beschuldigingen, maar feitelijk, zakelijk doorvragen.

Foto: Erich Salomon

'Politieke macht heeft openbaarheid nodig om te kunnen functioneren.'
Dat is de focus van een project rond de beroemde Berlijnse fotojournalist Erich Salomon die in de periode tussen de twee wereldoorlogen ook in Nederland macht in beeld bracht.

Op doortocht in Den Haag portretteerde Salomon in 1937, ten tijde van de huwelijksfeesten van prinses Juliana en prins Bernhard, vooroorlogse Nederlandse ministers op een manier die in het collectieve geheugen zijn gegrift: premier Colijn (links) plus de ministers Van Schaik (justitie) en Van Lidth de Jeude (waterstaat).

Het project over de vergelijking tussen 'Berlijn' en 'Den Haag' is een samenwerking tussen het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit Nijmegen (dr. Marij Leenders) en de Kommission für Geschichte des Parlamentarismus und der Politischen Parteien (KGParl) in Berlijn (dr. Andreas Biefang). Halverwege december heeft een werkconferentie plaats.

'Voor forse taal hoeft niemand bang te zijn'.

Oud-Tweede Kamerlid Jan Schinkelshoek versus wetenschapper Wytze van der Woude naar aanleiding van de toespraak van Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bij de presentatie van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2011.

Een enquêtecommissie is geen gewone Kamercommissie. Daarom kan getuigen ook niet zomaar alles gevraagd worden. Aan de voorzitter de taak om daarop toe te zien.

Onlangs stapte het Kamerlid Graus (PVV) uit de Enquêtecommissie Financieel Stelsel, die onderzoek doet naar de maatregelen die de Nederlandse overheid nam tijdens de bankencrisis eind 2008. Graus was het er niet mee eens, zo verklaarde hij, dat hij getuigen niet vrijuit mocht ondervragen over de perverse prikkels die uitgaan van de bonuscultuur bij banken. Los van de breed uitgemeten onenigheid tussen Graus en de achtergebleven commissieleden over wat hier nu precies aan de hand was, doet dit incident de vraag rijzen in hoeverre een lid van een parlementaire enquêtecommissie zelf kan bepalen welke vragen hij of zij aan een getuige stelt tijdens een enquêteverhoor.

De in 2008 grondig herziene Wet op de parlementaire enquête geeft enkele aanknopingspunten. Uitgangspunt is dat de commissie haar bevoegdheden slechts uitoefent voor zover dit 'naar het redelijk oordeel van de commissie voor de vervulling van haar taak nodig is'. Dit geldt ook voor de bevoegdheid tot het ondervragen van getuigen. Deze bevoegdheid ligt formeel bij de commissie en niet bij een individueel lid. Commissieleden ondervragen getuigen dus niet op eigen titel, maar namens de commissie. Deze zal zich voortdurend moeten afvragen of de vraagstelling redelijkerwijs past binnen de onderzoeksopdracht die de Kamer haar heeft meegegeven.

De Raad van State is ooit bijna opgeheven. Het PDC in Den Haag dook in de oude handelingen van de Tweede Kamer.

Geen technocratie, maar democratie in Europa. Verslag van een (eerste) debat in Den Haag over de Eurocrisis.

Begin november speelden middelbare scholieren uit de EU èn kandidaat-lidstaten in Skopje het Europese Parlement na. Een verslag.

De Tweede Kamer wordt zich steeds meer bewust van 'Europa', bleek uit Gronings onderzoek. Een terugblik op de activiteiten van het MI in 2011.

Max Kohnstamm, een Nederlandse Europeaan van het eerste uur. Zijn biografie is in het Engels verschenen.