‘Tegen de verrommeling’

‘Ongevraagd advies’ Raad van State over ministeriële verantwoordingsplicht

Het noodzakelijke samenspel tussen regering, parlement en ambtelijke diensten verruwt. Om verrommeling tegen te gaan, zijn spelregels meer dan ooit van belang, met name die over ministeriële verantwoordelijkheid.

Vlak voor de zomer kwam de Raad van State, het hoogste adviesorgaan van regering en parlement, met een ‘ongevraagd advies’ over de werking van de ministeriële verantwoordelijkheid - de democratische verantwoordingsplicht van ministers tegenover de Tweede en Eerste Kamer.

Die ministeriële verantwoordelijkheid begint ‘haperingen’ te vertonen, licht Luc Verhey, lid van de Raad van State, toe. ‘Alleen al de coronacrisis heeft laten zien dat het misschien wel belangrijker dan ooit is die spelregels van de parlementaire democratie goed toe te passen.’

Als aanzet voor een debat over de ministeriële verantwoordelijkheid heeft de Raad enkele voorstellen gedaan:
* Verbeter de informatievoorziening van de regering aan het parlement;
* Maak ‘ontspannen’ afspraken over contacten tussen Kamerleden en ambtenaren;
* Wees zuinig op ambtenaren;
* Leg niet teveel overheidstaken bij onafhankelijke instellingen;
* Voorkom schijnvertoningen in het parlement.

Het is niet alleen Thorbecke. Maar de liberale staatsman heeft wel een centrale rol gespeeld bij wat hij zelf ‘eene der gewigtigste constitutionele vragen’ noemde: de ministeriele verantwoordelijkheid. Het is voor een groot deel aan het ijveren van de Thorbeckianen te danken dat in 1848 in de Grondwet klip en klaar is vastgelegd: ‘de Koning is onschendbaar; de ministers zijn verantwoordelijk’. Wat toentertijd vooral bedoeld was om de Koning op afstand te houden, is stap voor stap uitgegroeid tot een stelsel waarin ministers tegenover het parlement over alles-en-nog-wat verantwoording hebben af te leggen. Het is dat systeem dat, ondanks alle democratische voordelen, haperingen vertoont, laat de Raad van State zien.