‘Achterkamertjes wekken wantrouwen’

Ombudsman houdt Montesquieu Lezing

‘Achterkamertjes wekken in het algemeen wantrouwen bij burgers.’ De Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer kiest ‘principieel’ voor een maximum aan transparantie.
‘Bij beleidsvorming is openheid onvermijdelijk om vertrouwen te behouden. Een andere houding zou regentesk en daarmee ook verouderd zijn’, zegt Brenninkmeijer, die tijdens de Zomerconferentie 2013 op 3 september de Montesquieu Lezing voor zijn rekening neemt. ‘Burgers moeten zo vroeg mogelijk bij processen worden betrokken. Zo kunnen ze meedenken met de overheid. En zo kan de overheid gebruik maken van de in de samenleving aanwezige kennis.’
Alleen waar sprake is van ‘gevoelige verhoudingen’, bijvoorbeeld bij onderhandelingen of bij geschillenbeslechting, valt volgens Brenninkmeijer beslotenheid te billijken. ‘De overheid moet die keuze dan wel bewust maken en ook motiveren.’

Is maximale openbaarheid een sleutelvoorwaarde voor vertrouwen in democratie en rechtsstaat? Kan te veel aan openheid datzelfde vertrouwen ook schaden? Waar liggen de grenzen van transparantie? Dat is het centrale thema van de Zomerconferentie die het Montesquieu Instituut dit jaar organiseert.

In samenwerking met een reeks partners - van de Raad voor de Rechtspraak tot de Eerste Kamer, van de Raad voor Openbaar bestuur tot ProDemos-Huis voor democratie en rechtsstaat - organiseert het MI eind augustus/begin september traditiegetrouw een reeks lezingen, symposia en debatten. De opening wordt op 27 augustus verricht door minister Plasterk, als minister van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de Wet openbaarheid van bestuur.

De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) moet worden uitgebreid.

Gerard Schouw, lid van de Tweede Kamer voor D66, versus Madeleine van Toorenburg, lid van de Tweede Kamer voor het CDA

Erna Scholtes

De luide roep om transparantie klonk jarenlang ongeclausuleerd. Van grenzen was geen sprake. Of het nu ging over de onbegrijpelijke energierekening, de kabinetsformatie of de prestaties van dokters, het refrein was steeds: méér informatie alstublieft. Als er al een bezwaar geopperd werd in het parlement, was dat in de marge van een pleidooi vóór meer transparantie. De organisaties die geacht werden de informatie te verstrekken, lieten soms van zich horen. Dan maakten ze vooral bezwaar vanwege bureaucratie en onterechte reputatieschade. Het zette niet echt zoden aan de dijk.

Pas vanaf 2010 kwamen de tegengeluiden in het publieke debat op gang: eerst naar aanleiding van Cable gate, toen over misbruik van de Wob, en recent bij de onthulling van PRISM in de VS.
Deze reeks legt een interessant fenomeen bloot. Want waar de inzet van transparantie door de overheid tot dan toe vooral gericht was op verplichtingen waar ánderen aan moesten voldoen, is hier de rijksdienst zelf in het geding. En uit die kringen klinkt nu het hardst de roep om beperking van de onwenselijke gevolgen van transparantie.

Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie.