Het 'probleem' Eerste Kamer

'Niet de Eerste Kamer is het probleem, maar de Tweede Kamer'. Dat zei Eerste Kamervooriztter mevrouw Broekers-Knol bij de presentatie van de bundel 'Het 'probleem' Eerste Kamer'. In de bundel, de vijfde in de Montesquieu Reeks, zijn een aantal visies verzameld op de toekomstige rol van de Eerste Kamer. Mevrouw Broekers vindt het goed dat nagedacht wordt over de Eerste Kamer, maar zij stelde dat vaak onvoldoende aandacht wordt besteed aan de kwaliteit en uitvoerbaarheid van wetgeving. Zo noemt zij bijvoorbeeld een afname van het aantal juristen in de Tweede Kamer oorzaak voor slordiger wetgeving. De Eerste Kamer wordt soms als lastig beschouwd, maar een Tweede Kamer die alerter zou zijn, kan dat zelf voorkomen, aldus mevrouw Broekers.

De bundel

Het Montesquieu Instituut gaat in de bundel in op aspecten die bij de discussie over het tweekamerstelsel een rol spelen. Simon Otjes belicht vanuit een algemenere politicologische zijn visie op de voors en tegens van een tweekamerstelsel en op scenario's die vanuit die visie denkbaar zijn voor de toekomst van de Eerste Kamer. Daarbij gaat hij tevens in op de vraag of er alternatieven zijn voor het huidige tweekamerstelsel, bijvoorbeeld door een grotere rol van de Raad van State bij het bewaken van de wetgevingskwaliteit.

Carla van Baalen en Alexander van Kessel belichten de rol van de Eerste Kamer bij de kabinetsformatie. Lang gold als conventie dat Eerste Kamerleden niet gebonden zijn aan het regeerakkoord. Het is ten eerste de vraag of dat beeld wel helemaal klopt en of er toch niet altijd al sprake was van een zekere (informele) binding en ten tweede of de toegenomen politieke rol van de Senaat geen invloed zal hebben op de betrokkenheid van Eerste Kamerfracties bij de formatie. Aalt-Willem Heringa gaat uitvoeriger in op het 'probleem' Eerste Kamer, waarbij het allereerst natuurlijk de vraag is of er wel een probleem is. Hij schetst verder alternatieven voor een andere rol van de Eerste Kamer en voor een andere wijze van verkiezing.

Op basis van een empirisch onderzoek gaat Simon Otjes in op de vraag of vier door toenmalig PvdA-senator Han Noten geformuleerde 'wetten' geldig zijn. Die 'wetten' hebben betrekking op het stemgedrag van gelijkgezinde fracties in Tweede en Eerste Kamer en op het voorkomen van afwijkend stemgedrag in fracties. Het PDC Universiteit Leiden geeft een overzicht van belangrijke wetsvoorstellen die in de Eerste Kamer strandden, hetzij door verwerping, hetzij door gedwongen intrekking, en analyseert aan de betekenis daarvan. Verwerping en intrekking betekende lang niet altijd blokkering van wetgeving.

Policy paper

Eerder deze maand verscheen al een Montesquiue Policy Paper over de Eerste Kamer van de hand van Bert van den Braak en Aalt Willem Heringa. Zij concluderen dat aan alle oplossingen die voor het 'probleem' Eerste Kamer worden aangedragen haken en ogen zitten. Zij trekken overigens niet bijvoorbaat de conclusie dat de Eerste Kamer nu al een probleem is. Wel is het denkbaar dat een sterk uiteenlopend verschil in politieke verhoudingen tussen Tweede en Eerste Kamer daar in de toekomst toe kan leiden.