Stemmen voor inwoners BES- en ACM-eilanden

Landen en gebieden overzee (LGO) zijn landen of gebiedsdelen die een speciale relatie met een van de lidstaten van de Europese Gemeenschap onderhouden. Vanaf de oprichting van de Europese Gemeenschap zijn zij betrokken geweest, en door het verdrag van Rome in 1957 is deze landen of gebiedsdelen de status van geassocieerd land toegekend.

De LGO's maken geen deel uit van het communautaire gebied; de onderdanen hebben de nationaliteit van de lidstaten waartoe zij behoren. Het afgeleide recht van de Europese Unie is daarom niet rechtstreeks van toepassing op de LGO's en de Raad van de Europese Unie moet specifiek de regels vaststellen die voor de LGO's gelden. Echter, de elementen die betrekking hebben op individuen, als burgers van de Europese Unie, zijn ook van toepassing op burgers van de LGO's.

De Nederlandse LGO's zijn Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

ACM-eilanden

Aruba is sinds 1964 een LGO van de EU. Omdat de inwoners van Aruba de Nederlandse nationaliteit bezitten en daarmee Europees burger zijn, mogen zij ook stemmen voor het Europees Parlement. Curaçao is sinds 2005 een autonoom land binnen het Koninkrijk der Nederlanden en een overzees gebiedsdeel van de EU. Sint Maarten heeft sinds 2010 de autonome status verkregen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

Inwoners van deze drie eilanden worden vanuit de Europese Unie beschouwd als kiezers in het buitenland. Kiezers op deze eilanden moeten zich daarom eerst registreren om te kunnen stemmen. Een verzoek tot registratie kan worden gedaan vanaf zes maanden tot zes weken voor de verkiezingen bij de consulaire post waaronder de woonplaats van de verzoeker valt. Tegelijk met dit verzoek geeft de stemgerechtigde aan hoe die wil stemmen: in Nederland, per volmacht of per brief. Vanuit de consulaire posten worden de verzoeken vervolgens doorgestuurd naar de burgemeester van Den Haag. Op basis van deze gegevens wordt een bestand bijgehouden in Den Haag, waarop bij de volgende verkiezingen automatisch een registratieformulier kan worden opgestuurd. Het verzoek tot registratie moet echter wel elke keer opnieuw worden gedaan.

Nieuw bij de verkiezingen van 2014 is de mogelijkheid om het stembiljet per e-mail te ontvangen. Ook kunnen kiezers voor het eerst een vervangend briefstembewijs aanvragen en mogen kiezers in het buitenland met rood, zwart, blauw of groen schrijfgerei stemmen. Kiezers in het buitenland moesten zich tussen 25 november 2013 en 10 april 2014 registreren om te kunnen stemmen.

BES-eilanden

Bonaire is een afzonderlijk bestuurlijk openbaar lichaam binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Dit betekent dat Bonaire een overheid heeft die bepaalde taken uitvoert binnen een bepaald ruimtelijk of inhoudelijk gebied. Hiervoor is de Nederlandse Gemeentewet als uitgangspunt genomen. De eilandsraad vertegenwoordigt de bevolking en het bestuurscollege heeft uitvoerende taken. Ook op Saba en St. Eustatius is dit bestuursmodel van kracht.

Omdat deze eilanden zogenaamde "bijzondere gemeenten" van het Koninkrijk der Nederlanden zijn en dus geen autonome landen, worden inwoners van de BES-eilanden (Bonaire, Saba en Sint Eustatius ) voor de Europese verkiezingen beschouwd als kiezer in het binnenland. Ze ontvangen automatisch per post een stempas.

Stemmen: meerdere opties

Als een kiezer toevallig in Nederland is op de dag van de verkiezingen, ontvangt hij een kiezerspas waarmee hij daar zijn stem kan uitbrengen. Ook is het mogelijk iemand te machtigen die in Nederland is én stemgerechtigd is. Voor het stemmen per brief geldt dat de burgemeester van Den Haag de brief op de dag van de verkiezingen vóór 15.00 uur moet hebben ontvangen. Naast een briefstembureau in Den Haag kunnen ook in diplomatieke en consulaire posten briefstembureaus worden ingericht. Als er bij de vorige verkiezingen meer dan 500 briefstemmers waren in een land buiten de Europese Unie, is een briefstembureau daar wettelijk verplicht.

In de toekomst wordt het eenvoudiger voor Nederlandse kiezers die in het buitenland wonen om deel te nemen aan de verkiezingen. Zij kunnen zich permanent laten registreren in een kiezersregister, dat zal worden gebaseerd op gegevens uit de basisadministratie persoonsgegevens. De permanente registratie vereist een wijziging van de Kieswet. Het kabinet streeft ernaar deze wijziging te realiseren voor de Tweede Kamerverkiezing van 2017.

Deze bijdrage verscheen in 'De Hofvijver' nr. 42, d.d. 19 mei 2014.